Το παρασκήνιο, οι (κρυφές) επιδιώξεις και τα συγκρουόμενα συμφέροντα που απειλούν το εγχείρημα – Γιατί 1 στους 2 εγκαταλείπει την προσπάθεια προτού καν κάνει αίτηση

20/07/2023

Ηρθε η ώρα να αλλάξει και πάλι ο Εξωδικαστικός… Ή -ακριβέστερα ίσως- ο «εξωπραγματικός» μηχανισμός ρύθμισης οφειλών προς το Δημόσιο και τις τράπεζες.

Πάνω από 80.000 οφειλέτες έχουν μπει στην πλατφόρμα των αιτήσεων και ο αριθμός τους αυξάνεται κάθε μήνα (+2.000 τον Ιούνιο), καθώς το ενδιαφέρον αυξάνεται και όλο και περισσότεροι παίρνουν θάρρος μαθαίνοντας ότι ο ρυθμός αιτήσεων που γίνονται αποδεκτές από τους πιστωτές πλησιάζει στο 80% από όσες εξετάστηκαν. Στην πράξη όμως κι αυτές είναι λίγες, αφού ούτε οι μισοί απ’ όσους άρχισαν να συμπληρώνουν την αίτηση δεν κατάφεραν να την ολοκληρώσουν και μόλις 10.000 κατάφεραν ως τώρα να την υποβάλουν!

Επιτάχυνση άμεσα

Η πικρή αλήθεια που κανείς δεν ομολογεί ανοικτά είναι ότι το συγκεκριμένο εργαλείο που στόχο έχει να βοηθήσει τους δανειολήπτες, χρήζει βελτιώσεων, ειδικά για όσους δυσκολεύονται να ξεπεράσουν το αρχικό στάδιο συμπλήρωσης της αίτησης.

Σε μια κρίσιμη συγκυρία όπου συνολικά η ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά πασχίζει να ανακάμψει, το πρόβλημα της υπερχρέωσης απειλεί τους πάντες: οι τράπεζες, αλλά κυρίως οι διαχειριστές απαιτήσεων (οι λεγόμενοι servicers) κρατούν στα χαρτοφυλάκιά τους δεκάδες χιλιάδες δάνεια που μπορεί να «σκάσουν» λόγω των απανωτών αυξήσεων των επιτοκίων διεθνώς, οι οφειλέτες ασφυκτιούν και κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, ενώ και η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει ένα πολιτικό πλήγμα με την έναρξη της θητείας της.

Απέναντι σε αυτά, για μια ακόμη φορά τράπεζες, servicers και κυβέρνηση πραγματοποιούν συσκέψεις στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και συμφωνούν ότι πρέπει να εξετάσουν τα σοβαρά προβλήματα, με βάση και τα πάμπολλα αιτήματα φορέων και πολιτών για νέες παρεμβάσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί μια πραγματικά λειτουργική version του πολύτιμου εργαλείου.

Συσκέψεις επί συσκέψεων

Ποιο είναι το συμπέρασμα, σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, από τις συζητήσεις; Οτι ήρθε η ώρα για τις τράπεζες να ανταποκριθούν στις ανάγκες της νέας εποχής, να «στηρίξουν» με νέες λύσεις τον αλγόριθμο που παράγει προτάσεις ρυθμίσεων και όταν απορρίπτουν μια λύση για τον δανειολήπτη να προτείνουν μια άλλη εντός της πλατφόρμας, ώστε το αποτέλεσμα στο τέλος της διαδικασίας αυτής να είναι μια προσιτή και λειτουργική ρύθμιση για όλους που να βασίζεται σε πιο ρεαλιστικές εκτιμήσεις για τα εισοδήματα των οφειλετών, τις πιέσεις που δέχονται και τις δυνατότητες αποπληρωμής που έχουν.

Από μεριάς τους, το Δημόσιο και η υπό σύσταση (αλλά ευτυχώς αναβαθμισμένη πλέον) Γενική Γραμματεία Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους θα βοηθήσουν να γίνει πιο λειτουργική και πιο χρηστική η εφαρμογή του εξωδικαστικού μηχανισμού. Ενώ το σίγουρο είναι ότι όλες οι πλευρές θα επανεξετάσουν τους λόγους για τους οποίους απορρίπτονται οι αιτήσεις. Η μεγάλη πρόκληση για τη νέα κυβέρνηση είναι να μπορέσει να απλοποιήσει τις διαδικασίες, να κάνει φιλικότερη για τον χρήστη την πλατφόρμα, αλλά και να πιέσει τους πιστωτές να διευκολύνουν περισσότερο τους οφειλέτες, αντί να θέτουν εμπόδια προκειμένου να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους.

Ρυθμίσεις στα χαρτιά

Τα ευεργετήματα του εξωδικαστικού μηχανισμού είναι η ρύθμιση σε έως 240 δόσεις για Δημόσιο και φορείς κοινωνικής ασφάλισης ή έως 420 δόσεις και κούρεμα οφειλών προς τράπεζες. Θεωρητικά τουλάχιστον, γιατί η απόσταση ως την πράξη είναι μεγάλη και λιγοστοί οφειλέτες καταφέρνουν να φτάσουν… στην πηγή να πιουν νερό.

Μετά από δυόμισι χρόνια λειτουργίας της πλατφόρμας του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού, αυτό που αντιμετωπίζουν οι οφειλέτες είναι καθυστερήσεις στις παρεμβάσεις, αλλά και εμπόδια ή άρνηση από τις τράπεζες και τους servicers που διαχειρίζονται τα κόκκινα δάνεια, τα οποία απειλούν να δυναμιτίσουν το εγχείρημα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η μεγάλη εικόνα είναι ότι 1 στους 2 δεν καταθέτει καν αίτηση τελικά. Αλλά ακόμα και αν οι οφειλέτες ξεπεράσουν τα εμπόδια και καταφέρουν να συμπληρώσουν πλήρως την αίτηση προκειμένου να ολοκληρωθεί και να εξεταστεί, ο ένας στους πέντε τελικά κόβεται από τις τράπεζες. Το ποσοστό 20% των απορρίψεων, όμως, δεν είναι το χειρότερο. Το χειρότερο είναι ότι σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι πιστωτές δεν εξηγούν καν για ποιους λόγους απέρριψαν την πρόταση που ετοίμασε ο Εξωδικαστικός για κάθε οφειλέτη, παρότι πλέον υποχρεούνται να δίνουν αιτιολόγηση σε κάθε άρνησή τους να αποδεχθούν τη λύση (δόσεις και «κούρεμα») που δίνει ο αλγόριθμος.

Σαμποτάρουν τη ρύθμιση;

Μια ματιά στα τελευταία στατιστικά στοιχεία του Ιουνίου αποκαλύπτει ακόμα περισσότερα. Ο βασικός λόγος για τις απορρίψεις (ποσοστό 22,85% που αφορούν προτάσεις ρύθμισης για χρέη 186,8 εκατ. ευρώ) ήταν ότι οι πιστωτές αξιολόγησαν ως ανεπαρκή την οικονομική δυνατότητα αποπληρωμής του οφειλέτη. Δηλαδή έκριναν ότι δεν είχε επαρκή εισοδήματα για να εξυπηρετήσει τη ρύθμιση. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται ο παραλογισμός: ο λόγος που οι πολίτες οδηγούνται στον εξωδικαστικό μηχανισμό είναι ακριβώς γιατί δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους. Πώς είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται αυτό ως λόγος απόρριψης; Οι ρυθμίσεις -υποτίθεται τουλάχιστον, σύμφωνα με τον νόμο- παράγονται αυτοματοποιημένα ώστε να είναι βιώσιμες με βάση αλγόριθμο στον οποίο συνυπολογίζονται ηλεκτρονικά όλα τα στοιχεία για τις οικονομικές δυνατότητες και υποχρεώσεις του οφειλέτη που αντλούνται από τις πλέον επίσημες πηγές. Και είναι τόσες πολλές (και τυπολατρικές ενδεχομένως) οι απαιτήσεις αυτές που καθιστούν εξαρχής απελπιστικά δύσκολη και πολύπλοκη διαδικασία την ορθή συμπλήρωση της αρχικής αίτησης, όπως προαναφέρθηκε ήδη.

Ετσι φαίνεται όμως σαν οι πιστωτές -πολλοί, αν και όχι όλοι βέβαια- αντί να αποδέχονται τη διαδικασία στην οποία συμμετέχουν να έρχονται σε μετωπική σύγκρουση μαζί της, αμφισβητώντας ουσιαστικά τον αλγόριθμο και τα επίσημα στοιχεία στα οποία αυτός βασίζεται, αφού απορρίπτουν προτάσεις ρυθμίσεων και κουρέματος με το επιχείρημα ότι αυτές δεν αντιστοιχούν στην αληθινή οικονομική δυνατότητα του οφειλέτη. Ακυρώνουν όμως έτσι εκ προοιμίου και εκ θεμελίων ολόκληρη τη διαδικασία, αναγκάζοντας εμμέσως τον οφειλέτη να μην αναζητά αυτοματοποιημένες λύσεις στις πλατφόρμες, αλλά να συρθεί σε απευθείας διαπραγμάτευση μαζί τους ή αλλιώς σε πλειστηριασμό.

«Λίφτινγκ» και στις ειδικές ρυθμίσεις της Εφορίας

Η λύση για όσους οφείλουν στο Δημόσιο αλλά δεν μπορούν να ενταχθούν τελικά στον Εξωδικαστικό παραμένουν οι ρυθμίσεις της Εφορίας. Οι πάγιες όμως προσφέρουν μόνο 24-48 δόσεις και όχι έως 240 ή το «κούρεμα» που κάποιοι έχουν ανάγκη.

Πρόβλημα αντιμετωπίζει και ο ένας στους δύο οφειλέτες της Εφορίας που προσπαθεί είτε να επανενταχτεί σε παλιά ρύθμιση χρεών (τις λεγόμενες 120 δόσεις ή τη ρύθμιση της πανδημίας), είτε να μπει στη νέα με 36-72 δόσεις, όπου κόβεται με το καλημέρα.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Είτε γιατί ο φορολογούμενος μπλέκει με τους «κόφτες» της Εφορίας, είτε γιατί πρέπει να βάλει δάνειο από τράπεζα για τουλάχιστον δύο με τρεις δόσεις ώστε να ξεκινήσει η ρύθμιση. Πράγμα δύσκολο για πολλούς, που λένε πως «όποιος είχε ρευστότητα για να πληρώνει μαζεμένες δόσεις δεν θα είχε χάσει τη ρύθμιση ή δεν θα είχε δημιουργήσει νέα χρέη».

Κατ’ αρχήν, στη νέα ρύθμιση των 36 ή 72 δόσεων υπάγονται οφειλές που κατέστησαν ληξιπρόθεσμες κατά το χρονικό διάστημα από 1η-11-2021 έως και την 31η-1-2023. Κατά δεύτερον, προϋπόθεση υπαγωγής στη συγκεκριμένη ρύθμιση είναι η μη ύπαρξη λοιπών ληξιπρόθεσμων οφειλών την 1η-11-2021. Ο όρος αυτός λειτουργεί ως κόφτης πολλών οφειλετών.

Μένουν δε εκτός της νέας ρύθμισης των 36-72 μηνιαίων δόσεων οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων του φορολογικού έτους 2021 και ο Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων του έτους 2022 εφόσον έχουν ενταχθεί μονοκόμματα σε πάγιες ρυθμίσεις 12 ή 24 μηνιαίων δόσεων.

Εμπόδια υπάρχουν και στην αναβίωση των 120 δόσεων. Η υποχρεωτική καταβολή δύο δόσεων για να μπορέσει κάποιος οφειλέτης να ξαναμπεί στη ρύθμιση είναι κάτι δύσκολο για αρκετούς φορολογούμενους.

Νέα ρύθμιση δεν πρόκειται να υπάρξει λένε στο ΥΠΕΘΟ, όπου δέχονται πάντως ήδη πολλά αιτήματα και μεγάλη πίεση, τουλάχιστον για μία παράταση ή βελτίωση των υφιστάμενων.

ΠΗΓΗ: NEW MONEY